Kościół dla lokalnej społeczności – Nowe Żerniki, Wrocław

WYJĄTKOWA LOKALIZACJA 

Projekt zlokalizowany jest na powstającym z inicjatywy władz miasta, Dolnośląskiej Okręgowej Izby Architektów oraz Stowarzyszenia Architektów Polskich, osiedlu Nowe Żerniki w zachodniej części Wrocławia. Jego realizacji przyświecają idee stworzenia modelowych rozwiązań, które mają na celu zaspokojenie potrzeb mieszkańców, budowania między nimi więzi społecznych. Ponadto projekt promuje propagowanie rozwiązań budownictwa ekologicznego.

Projektowany Kościół zlokalizowany jest na przecięciu dwóch ważnych osi osiedla – osi edukacyjnej i kulturalnej. Właśnie dlatego, oprócz funkcji sakralnej towarzyszą mu inne, związane z życiem codziennym społeczności. W ten sposób rozwijany jest społeczny i kulturowy program osiedla. Projektowany kościół ma by ć zatem nie tylko miejscem modlitw, ale też miejscem ciągłych aktywności społecznych cementujących lokalne więzi.

KOŚCIÓŁ UBOGI

Wysokość budynku została tak zaprojektowana, by kościół wynurzał się z zieleni, nie przytłaczając parku oraz kameralnej zabudowy osiedla. Ze względu na położenie na przecięciu osi osiedla, kościół zaprojektowano jako niski prostopadłościenny budynek, nie wyróżniając urbanistycznie żadnego z kierunków. Budynek kościoła jest zatem tak samo istotny zarówno od strony północnej, gdzie otwiera się na kulturową oś osiedla zakończoną domem kultury; od strony wschodniej, gdzie bezpośrednio łączy się z terenem szkoły; a także od południa i zachodu, gdzie graniczy z zielenią rekreacyjną parku. Budynek jest jednak na tyle wysoki, że kompozycyjnie domyka oś kultury, przedłużając ją niejako w formie pęknięcia biegnącego aż do strefy sacrum kościoła. Wejścia zlokalizowaliśmy z czterech stron świata i zaprojektowaliśmy je, jako pęknięcia w ziemnym murze.

OD PROFANUM DO SACRUM

Budynkowi nadaliśmy formę kolejnych, następujących po sobie obwodów murów ziemnych. Są one głównymi elementami kompozycyjnymi obiektu i wyznaczają przestrzenie o zróżnicowanym charakterze. Przestrzeń kolejnych pierścieni zawęża się aby otworzyć się w nawie głównej. Taki układ pozwala stopniowo przeprowadzać użytkownika od strefy profanum (na zewnątrz budynku) do strefy sacrum – w samym jego środku. 

UKŁAD ZAPRASZAJĄCY

Plan kościoła Budynek o układzie centralnym, z wewnętrznym placem, na głównej osi kompozycyjnej osiedla. Do kościoła prowadzą wejścia z czterech stron świata przez pęknięcia w murze. 

OGRÓD SAKRALNY

Dziko rosnący ogród sakralny stanowi obserwatorium natury – jej powolnego wzrostu, zmian pór roku. Ogród jest alegorią działania boskiej mocy, która objawiona w naturze – ma wspomagać modlitwę poprzez kontemplację zachodzących w nim zmian.

LOKALNE CENTRUM

Kościół posiada bogaty program społeczny dzięki czemu jest otwarty i dostępny dla mieszkańców. Jest miejscem działalności i aktywności lokalnej wspólnoty. Wydarzenia okolicznościowe mogą wychodzić poza ramy kościoła.

UKŁAD

Droga do wnętrza kościoła prowadzi przez wysoki mur stanowiący granicę ze światem zewnętrznym. Wydziela on także obejście z placem, z którego dostępny jest kolejny pierścień – społeczny. Zlokalizowano w nim funkcje dostępne dla mieszkańców: salki, mediatekę, pracownie, warsztaty oraz plebanię. Za pierścieniem społecznym znajduje się kluczowy element kompozycji – dziko rosnący ogród sakralny. Jest to miejsce jedynie wstępnie przygotowane przez człowieka w formie pustej ziemi. W efekcie, wszelkich nasadzeń oraz pielęgnacji roślin dokonuje sama natura. Powstały ogród stanowić ma alegorię oraz obserwatorium dzieła stworzenia i boskiej mocy. 

Bezpośrednio do strefy sacrum nawy głównej prowadzą dwa kolejne pierścienie – obwód drogi krzyżowej oraz obwód grubego muru wewnętrznego. Ich zacieśniająca się przestrzeń jest przygotowaniem do otwarcia, które następuje w zasadniczej części kościoła. Nawa główna jest z trzech stron odcięta od świata zewnętrznego grubym murem by zapewnić nastrój intymności i skupienia. Od strony ołtarza otwiera się jednak w pełni na ogród sakralny. Pęknięcia, szczeliny i otwarcia, które zaprojektowaliśmy, w sposób zasadniczy wpływają na charakter obserwowanej i doświadczanej przestrzeni. W konsekwencji wykorzystana ziemia oprócz wymiaru symbolicznego związania kościoła z konkretnym miejscem oraz z ziemią jako rodzicielką, odgrywa ważną rolę w odbiorze budynku przez ludzi go odwiedzających. Faktura oraz temperatura materiału nadają wnętrzom naturalny, ciepły charakter. Naturalne światło wpadające przez pęknięcia i szczeliny akcentuje cechy charakterystyczne dla tego materiału.

PROSTOTA I SYMBOLIKA

Projektowany kościół, sposób jego wznoszenia oraz przyjęta technologia stanowić mają swojego rodzaju eksperyment. Jego celem jest zbudowanie więzi społecznych oraz doprowadzenie do wytworzenia się nowej lokalnej wspólnoty w obszarze powstającego osiedla. Budynek wyrasta z gruntu – jego ściany oraz podłoga wykonane są w jednorodnej technologii ubitej ziemi. Ziemia ta pozyskana została z wykopów towarzyszących tworzeniu zabudowy mieszkaniowej osiedla. Kościół jest dzięki temu symbolicznie powiązany z całym osiedlem i organicznie z niego wyrasta. Stanowi także element zwieńczający i podsumowujący całe założenie. 

Materiał oprócz wymiaru symbolicznego odgrywa ważną rolę w odbiorze budynku. Jego faktura oraz temperatura nadają wnętrzom naturalny, ciepły, ale również skromny i ascetyczny charakter. Dodatkowo naturalne światło wpadające przez pęknięcia i szczeliny akcentuje jego cechy. Należy także podkreślić ekologiczny walor materiału. Jest on pochodzenia naturalnego, nie wymaga przetworzenia oraz pochodzi z lokalnego źródła. Natomiast w długiej perspektywie czasowej, biorąc pod uwagę cykl życia budynku, może on powrócić do ziemi bez zanieczyszczania środowiska naturalnego.