Rewitalizacja zespołu pałacowego, Bieżuń

Barokowy Pałac 

Zabytkowy kompleks pałacowy w Bieżuniu to nieoszlifowany diament wśród barokowej architektury Mazowsza. Ogłoszony przez władze miasta i warszawski oddział SARP konkurs architektoniczny obejmował renowację istniejących zabudowań, uzupełnienie ich i przeprojektowanie całości na potrzeby nowej funkcji – muzeum i hotelu z restauracją oraz SPA. W tym przypadku nasza koncepcja zakłada zachowanie cennych historycznych zasobów i ożywienie ich nowoczesną adaptacją na wielofunkcyjne centrum naukowo-kulturalne. Barokowy Pałac w naszym projekcie otacza rozbudowane założenie ogrodowo-parkowe. Mamy nadzieję, że nasza interpretacja zabytkowej architektury przyciągnie zarówno turystów i badaczy, jak i wzbudzi zainteresowanie lokalnej społeczności.

Więcej niż rewitalizacja

Prezentowana koncepcja projektowa to nie tylko dążenie do odtworzenia obiektu historycznego w myśl wybranej doktryny konserwatorskiej. Zależało nam tutaj połączeniu tradycji z nowoczesnością. Dzięki temu nie tylko odzyskamy piękno i wartość historyczną miejsca, ale także stworzymy przestrzeń dostępną dla wszystkich. Przestrzeń, w której przeszłość spotyka się z przyszłością, a nauka i kultura stają się dostępne na wyciągnięcie  ręki. Rewitalizacja kompleksu stanowi fundament dla przyszłych działań, mających na celu nie tylko ochronę, ale także dynamiczny rozwój tego unikalnego miejsca. 

Budynki odbudowywane zachowały obrys fundamentów dawnego założenia i  zachowują wysokość i skalę obiektów historycznych. Mimo tego posiadają rzuty dostosowane do obecnego programu funkcjonalnego. Odbudowywane budynki z  jednej strony są budynkami o charakterze współczesnym, jednak z zachowaniem istotnych cech architektury barokowej: regularny rytm okien, podkreślenie linii okapu nawiązujące do gzymsu, wykorzystanie lukarn doświetlających poddasza, proporcje nawiązujące do zachowanej zabudowy. Budynki „Arianek” również mają geometrię według zachowanej dokumentacji archiwalnej.

Park pełen wrażeń

Założenie parkowe, potraktowaliśmy jako wyjątkową przestrzeń łączącą w sobie aspekty przyrodnicze, rekreacyjne, społeczne i historyczne. Zaproponowanym przez nas kluczem do tego jest strefowanie. Pozwala ono na zharmonizowanie różnorodnych funkcji parku i zapewnienie optymalnych warunków jego użytkownikom. Umożliwia również zachowanie i pielęgnację jego walorów naturalnych i historycznych. Zaproponowaliśmy kolejne, następujące po sobie strefy: 

widokowe (dla turystów i rowerzystów) – ścieżki i siedziska rozmieszczone w oparciu o naturalny kształt terenu, ważne punkty założenia i projektowaną zieleń. 

reprezentacyjną – z fontanną i rabatami.

zarośli – teren za pałacem kultywujący zastaną roślinność.

kulturalną – amfiteatr i scena których tło stanowią kaskady deszczowe. 

kanału wodnego – flankowany boskietowym nasadzeniem bufor między strefami rozrywki.

uczty – dość rozległy teren rozpoczynający się strefą gier towarzyskich, z ukrytą wśród drzew jadalnią letnią, sadem i warzywnikiem oraz polskimi rabatami.

leśną – pozostawione istniejące nasadzenia odcinają park od drogi. Wewnątrz zarośli znalazły się strefy zabaw dla dzieci i dorosłych. 

edukacyjną – mokradła – aktywizująca strefa edukacyjna z trasą sensoryczną pozwoli zapoznać się z bujną roślinnością terenów wilgotnych przy zaangażowaniu wszystkich zmysłów.

kontemplacyjną – kabiny – osiem domków noclegowe o wysokim standardzie zachowujących aspekty poznawcze tradycyjnego campingu – ukryte wśród drzew, zapewnią intymność i wytchnienie. 

Funkcjonalność, dostępność, środowisko

Kwestie dostępności i prostoty obsługi wydały się nam kluczowe dla obiektu o tak złożonej funkcji, jak i tkance istniejącego kompleksu. Całość układu funkcjonalno–przestrzennego oparliśmy o bardzo prosty i czytelny układ komunikacji wewnętrznej i strefowanie. Powyższe punkty dotyczące poszczególnych stref w pełni wskazują na efektywność i zasadność rozwiązań przestrzenno-funkcjonalnych i programowych zagospodarowania przestrzeni parkowych. 

Barokowy Pałac i budynki mu towarzyszące to kompleks kształtowany z wrażliwością na aspekty środowiska naturalnego. Myśląc o redukcji negatywnego wpływu w tym zakresie, przewidzieliśmy rozwiązania zapewniające energoaktywny sposób funkcjonowania obiektu. Dlatego wszystkie pomieszczenia przeznaczone dla pracowników i osób odwiedzających doświetliliśmy bezpośrednim światłem słonecznym rozproszonym częściowo przez zieleń. Dodatkowo wielkość przeszkleń, jak i ich lokalizacja zapewnia zyski solarne. Oświetlenie LED natomiast zmniejszy zapotrzebowanie na energię.

System naturalnej retencji oraz zastosowane powierzchnie przepuszczalne w miejscach utwardzeń i komunikacji przyczyniły się do zapewnienia racjonalnego gospodarowania wodami opadowymi. 

Wentylacja mechaniczna z rekuperacją oraz wysoka izolacyjność przegród budowlanych zapewniają wysoką energoefektywność budynku. Gruntowe Pompy ciepła zastosowano, jako podstawową formę ogrzewania. Energia do nich pochodząca z gleby jest niezależna od ilości słońca. Proponowane rozwiązania oparliśmy o standardowe systemy, nie wymagające skomplikowanej obsługi oraz ponadstandardowego wyposażenia technicznego. Patrząc na rozwiązania zastosowane zarówno w zakresie budynków jak i otaczającego go parku widać wyraźnie że mamy do czynienia z optymalizacją ekonomiczną przyjętych realnych rozwiązań zarówno w odniesieniu do kosztów realizacji inwestycji jak i a może przede wszystkim kosztów utrzymania i użytkowania kompleksu.

Zachowując najdrobniejsze relikty

Bardzo istotnym było dla nas zachowanie wszystkich istniejących obiektów oraz reliktów, a także odtworzenie obiektów w istniejącym obrysie fundamentów i uszanowanie symetrycznego, osiowego układu obiektu. Kluczowym było uszanowanie wymagań konserwatorskich przy jednoczesnej próbie wykreowania atrakcyjnych rozwiązań architektonicznych. 

Skupiliśmy się na wyeksponowaniu elementów zabytkowych i reliktów. Wewnątrz budynków oraz na terenie ogrodu będzie można zobaczyć fragmenty elementów barokowej zabudowy. Wyeksponowaliśmy barokową cegłę w reprezentacyjnych pomieszczeniach takich jak recepcja hotelowa czy sala z basenem, a archaiczne relikty można podziwiać w piwnicach oraz przez przeszklenia w podłogach. Zachowane fragmenty budynków, podobnie jak pałac, zostały poddane renowacji według wytycznych konserwatorskich. Barokowy pałac wewnątrz został potraktowany z największym poszanowaniem stylu i ze względu na funkcję muzealną zachowuje tradycyjny wystrój. Ponadto, elementy niemożliwe do wykorzystania w całości zostały użyte jako składnik prefabrykatów betonowych. Mamy nadzieję, że te zabiegi pomogły oddać w nowym obiekcie barokową duszę założenia. 

Układ przestrzenny, również w zakresie rzutu, nawiązuje do historycznego barokowego założenia. Zakłada, przy tym, czytelne strefowanie i podział funkcjonalny w pełni realizujący program obiektu. Każda ze stref funkcjonować może w sposób niezależny, z własną komunikacją i strefami wejściowymi – rozwijając w sposób symbiotyczny pozostałe funkcje założenia. We wnętrzach sieni pałacowej odtworzono sztukaterię barokową. Jako najlepiej zachowana, przestrzeń pełni funkcję muzealną z ekspozycją zabytkowych dzieł sztuki. 

Wnętrza głównego budynku są uzupełnione o barokowe sztukaterie zachowujące autentyczność i unikalny charakter historycznych detali. W pomieszczeniach oświetlenie stanowią centralnie zawieszone żyrandole, które formą i charakterem nawiązują do epoki. Materiały wykorzystane we wnętrzu odpowiadają tym stosowanym kiedyś: naturalne drewno, kamień, tynki, lustra. Na posadzce widoczne jest łączenie różnych odcieni naturalnego drewna, cecha charakterystyczna dla baroku. Widoczna przez okna przestrzeń parkowa z bogatym starodrzewem pełni naturalną funkcję ekologicznego “klimatyzatora” – latem zapewnia chłodny, kojący cień.

W ochronie flory i fauny

W założeniu parkowym przy barokowym pałacu w Bieżuniu, nie brakuje rozwiązań pro środowiskowych. Kształtując park zależało nam na zachowaniu równowagi między barokowym ogrodem a tym co obecnie można zastać na przypałacowych terenach. Dziko rosnące drzewa i zarośla są siedliskiem dla zwierząt, a ponadto stanowią przykład rodzimej roślinności tego terenu. Chcąc to kultywować zdecydowaliśmy się na kilka rozwiązań krajobrazowych podbijających jeszcze bioróżnorodność okolicy. Postanowiliśmy przywrócić w sadzie rodzime gatunki drzew owocowych oraz wykorzystać założenie rabat do pokazania charakterystycznych dla Polski roślin ozdobnych. Na wykształconej w wyniku gospodarowania wodą wyspie stworzyliśmy rezerwat awifauny – wyspę kaczek.

W kwestii kształtowania komunikacji potraktowaliśmy teren naturalny z maksymalnym poszanowaniem. Zabudowie podlega możliwie minimalna powierzchnia terenu, zaś projektowany teren utwardzony nawierzchni niemal w całości zaplanowano w sposób przepuszczający wodę. Po przekształceniu i uregulowaniu, kompleks wybrzmiewać ma w przestrzeni jako obiekt zatopiony w zieleni.